مطالعه نقش محیط کشت بر میزان کالوسزایی و برخی متابولیتهای ثانویه گیاه استویا

استویا گیاه علفی، چند ساله با نام علمی stevia rebaudiana bertoniاز خانواده asteraceae است. اندام های این گیاه بویژه برگ های آن دارای 9 گلیکوزید، با قدرت شیرین کنندگی 300-200 برابر بیشتر از قند معمولی می باشد. در بین این گلیکوزیدها استویوزید بیشترین فراوانی را داراست. بهترین روش تکثیر آن استفاده از تکنیک کشت بافت است. در این راستا بمنظور بهینه سازی محیط کشت ریزازدیادی برای استویا، آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. تیمارهای مورد بررسی شامل سه تیمار هورمونی در دو محیط کشت ms و sh بود. همچنین به منظور بررسی اثر محیط کشت، ترکیب هورمونی و نوع اندام بر میزان تجمع برخی از متابولیت های ثانویه سنتز شده در کالوس های بدست آمده از این گیاه، آزمایشی در دو محیط کشت شامل دوازده تیمار هورمونی و سه اندام برگ، ساقه و ریشه با سه تکرار بر پایه طرح کاملاً تصادفی به صورت فاکتوریل انجام پذیرفت. لازم به ذکر است، در بخشی کوچکی از پژوهش محیط کشت arm مورد استفاده قرار گرفت. نتایج حاصل از مرحله ریزازدیادی نشان داد، بیشترین تعداد ساقه نابجا (66/37) از ریزنمونه های تک گره استویا در محیط کشت sh حاوی ba (1.5 mg/l) + iba (0.025.mg/l) بدست آمد. از نظر کالوس دهی ریزنمونه ریشه و برگ در محیط کشت ms حاوی ترکیبات هورمونی ba + naa بیشترین توانمندی را نشان دادند. در ارزیابی میزان رنگدانه های فتوسنتزی ترکیبات هورمونی 2,4-d + ba بیشترین میزان رنگدانه ها را دارا بودند، که حداکثر گلیکوزید استویوزید اندازه گیری شده با دستگاه hplc نیز در همین ترکیب هورمونی 2,4-d (0.25 mg/l) + ba (1 mg/l) بدست آمد. بین کالوس های مختلف، کالوس ریزنمونه برگ دارای بیشترین میزان رنگدانه ها بود. فنل و فلاونوئید از ترکیبات ثانویه مهم گیاه استویا دارای خاصیت آنتی اکسیدانی بالا می باشند. کالوس های ریزنمونه ساقه در محیط کشت sh حاوی ba (1.5 mg/l) + iba (0.05 mg/l) ترکیبات فنل کل و فلاونوئید کل بالایی را دارا بودند. بنابراین می توان بیان داشت نه تنها کالوس دهی بلکه ترکیبات کالوس هم به نوع ریزنمونه و هم به ترکیبات محیط کشت بستگی دارد.